De Bourgondisch-Habsburgse periode

In de loop der eeuwen was de Sint-Romboutskathedraal verbonden met het wel en wee van onze gewesten. Vaak was zij dan ook getuige van historische gebeurtenissen.

Het vijftiende kapittel van de Orde van het Gulden Vlies in 1491

In 1490 drukte Maximiliaan van Oostenrijk, Rooms koning, de wens uit dat de Vliesridders in kapittel zouden samenkomen. Sinds het vorige kapittel in 1481 waren immers reeds 13 ridders overleden. Omdat hijzelf niet naar de Nederlanden kon komen zou zijn jongste zoon, Filips de Schone, het kapittel voorzitten. Wegens de algemeen vijandige sfeer in de Nederlanden gaf men de voorkeur aan een kleinere stad omwille van de veiligheid van Filips. Haast vanzelfsprekend viel de voorkeur op Mechelen, de stad die omwille van haar trouw zopas tevoren tot graafschap was verheven en waar de twaalfjarige Filips reeds vertoefde.

Op de donderdag voor Pinksteren, 19 mei, kwamen te Mechelen reeds zes ridders aan. Zij gingen de jonge aartshertog in het Prinsenhof (Keizerstraat) begroeten en hielden 's anderendaags een voorbereidende vergadering met de dignitarissen : kanselier Jean de Lannoy, tresorier Louis Quarré, waarnemend griffier Charles Soillet en wapenkoning Gilles Gobet.

Op Pinksterzondag 22 mei begaven zij zich op het uur van de vespers terug naar het Prinsenhof. Vandaar trok een plechtige stoet met de aartshertog naar de Sint-Romboutskerk. De vespers ter ere van de heilige Andreas werden er gezongen door Nicolas Brugman, titelvoerend bisschop van Soliwri. Hij werd daarbij begeleid door vier prelaten.

Boven het hoofd van de ridders hingen in het koorgestoelte, in rangorde, de beschilderde wapenborden met hun naam, titel en wapenschild. Ook de overleden ridders kregen hun plaats en wapenbord, maar deze schilden lagen op een zwart laken. De volgorde van de wapenborden :

aan de epistelzijde (rechts) :

aartshertog Maximiliaan, Rooms koning
aartshertog Filips de Schone
Juan II, koning van Aragon en Navarra (overleden in 1479)
Ferdinand I, koning van Napels
Jehan de Melun, heer van Antoing (overleden in 1484)
Lodewijk van Brugge, heer van Gruuthuuse
Philippe de Savoye, graaf van Baugey, heer van Bresse
Philippe de Croy, heer van Chimay (overleden in 1483)
Pierre de Luxembourg (overleden in 1482)
Jacques de Savoye (overleden in 1486)
Claude de Toulongeon, heer van Bastie
Pierre de Hennin, heer van Bossut (overleden in 1490)
Jehan baron de Ligne (overleden in 1491)
Baudouin de Lanny, heer van Molembais
Guillaume de la Baume
Jan III van Glymes, heer van Bergen-op-Zoom

aan de evangeliezijde (links) :

Ferdinand V de Katholieke, koning van Castilië, Aragon en Sicilië
Edward IV, koning van Engeland (overleden in 1483)
Jehan II, hertog van Alençon (overleden in 1476)
Jan I, hertog van Kleef (overleden in 1483)
Jean de Lannoy
Antoon, bastaard van Bourgondië
Adolf van Kleef, heer van Ravenstein
Engelbert II, graaf van Nassau en Vianden
Willem, heer van Egmond
Wolfert van Borselen, heer van Veere (overleden in 1487)
Josse de Lalaing, heer van Montigny (overleden in 1483)
Filips van Bourgondië, heer van Beveren
Jacques de Luxembourg, heer van Fiennes
Bertremi, heer van Lichtenstein
Martin, heer van Polheim

Na de vespers reeds de jonge aartshertog te midden van een juichende menigte terug naar het Prinsenhof. Telkens gingen de ridders te paard in een prachtige stoet : eerst kwamen twaalf trompetters, dan de geestelijkheid, daarna de wapenherauten en de ridders zelf in rijen van twee. De optocht werd besloten door priesters, een grote schaar schildknapen en edelen te paard. De ridders droegen rode tabbaarden gevoerd met wit satijn en omrand met bont. Ze droegen ook de rode Bourgondische muts, rode kousen en schoenen en de kenmerkende gouden halsketting met 24 schakels waaraan een ram hing.

Op tweede Pinksterdag woonden de Vliesridders in de Sint-Romboutskerk de hoogmis bij. Na een rijkelijk banket werd die dag besloten met de vespers en de vigilie.

Op dinsdag 24 mei had een dodenmis plaats voor de overleden ridders, en in de namiddag kwam men in besloten vergadering bijeen om het gedrag van de leden onder de loupe te nemen. Zo werd Engelbert van Nassau berispt wegens zijn veelvuldige omgang met vrouwen. De Vliesridders werden immers verondersteld om de eer van het ridderschap te verhogen en de goede zeden te bevorderen.

Op woensdag 25 mei had een kapittelvergadering plaats en namen de ridders deel aan een mis ter ere van Onze-Lieve-Vrouw. Daarna werd opnieuw beraadslaagd over het gedrag van de leden. De beschuldigingen tegen Philippe de Crèvecoeur (meineed), Philippe Pot (ontrouw) en de reeds overleden Jacques de Savoye (muiterij) werden op een zwart tekstbord in het koorgestoelte aangebracht. De dag erna, na de mis voor de Heilige Geest, las de wapenkoning de beslissingen voor.

Door overlijdens en veroordelingen waren vijftien plaatsen vacant geworden. In de namiddag werden meteen evenveel vervangers gekozen. Na het rangschikken van de stemmen werden volgende nieuwe leden aangeduid :

Frederik III van Oostenrijk
Albrecht III, hertog van Saksen
Charles de Croy, prins van Chimay
Claude de Neufchâtel, heer van Fay
Hendrik VII, koning van Engeland
Karel van Gelre
Evrard VI, hertog van Württemberg
Jan I, graaf van Egmont
Hugues de Melun
Guilliaume de Croy, heer van Chièvres
Pierre de Lannoy, heer van Fresnoy
Christoph, markgraaf van Baden en Hochberg
Hendrik van Wittem, heer van Beersel
Jan, heer van Kruiningen
Jacques de Luxembourg, heer van Fiennes

Op zaterdag 28 mei werden reeds drie van deze nieuwe leden na hun beëdiging met de halsketen getooid, op 30 mei volgde een vierde. Op dinsdag 31 mei tenslotte kwamen de oude en de nieuwe ridders samen en werd het vijftiende kapittel van de Orde plechtig beëindigd. De bewaarde wapenborden van de ridders zijn stilzwijgende laat-middeleeuwse getuigen van een schitterende tijd uit de bewogen geschiedenis van de kathedraal en van onze gewesten.

De rouwdienst van Filips de Schone in 1507

Steunend op de tekst van Jehan Le Maire, bericht Christopher Hare in zijn werk A great Emperor (New York, C. Scribner, 1917) over de rouwdienst voor Filips de Schone en over de investituur van zijn zoon, de jonge keizer Karel. We vertalen vrij uit het Engels.

Op zondag 18 juli 1507 werd te Mechelen in de Sint-Romboutskerk voor aartshertog Filips een plechtige rouwdienst gehouden. Levendig rijst voor onze ogen het schilderachtige tafereel op van de plechtige stoet die door de oude stad trekt. We zien de voltallige gilden van Mechelen in vol ornaat, de priesters, de kloosterlingen, de afgevaardigden van de Staten, de soldaten met hun banieren, kruisen en brandende toortsen, terwijl de trouwe bevolking toekijkt. Zij banen de weg voor het schitterend gezelschap van de ambassadeurs, de bisschoppen, de edelen en prinsen; deze worden begeleid door prachtige herauten te paard met de blazoenen van alle gewesten. De stoet trekt voorbij onder het geschal van trompetten en het roffelen van trommels.

In de nokvolle Sint-Romboutskerk waren alle ogen gericht op een zevenjarige knaap : Karel, erfgenaam van de vele landen van zijn vader. De jongen zat in het schemerige koor, op de ereplaats, met het gezicht naar het altaar. Op het einde van de plechtige mis, toen de bisschop van Kamerijk de woorden "et verbum caro factum est" had uitgesproken, lieten alle herauten hun banier neerbuigen op de marmeren vloer van het altaar. Dan wierp de wapenkoning van het Gulden Vlies zijn staf neer en riep driemaal met luide stem "Le Roy est mort !". Er volgde een ademloze pauze, waarna hij zijn staf weer opraapte en omhoog stak, luid roepend : "Vive Don Charles, par la grâce de Dieu archiduc d'Autriche, prince des Espagnes...". Nu richtten de herauten een voor een hun vaandel op en wuifden ermee terwijl zij, elk op hun beurt, de lange reeks titels proclameerden : "Prince de Bourgogne, de Lostrick, de Brabant... Comte de Flandres, d'Artois... Palatin d'Hainault, de Hollande, de Zélande, de Namur, de Zutphen... Marquis de Sint-Empire, Seigneur de Frise, de Salins et de Malines !"

De rouwhoed werd nu van Karels hoofd afgenomen en de wapenkoning van het Gulden Vlies nam het blinkende zwaard van het altaar, waar de bisschop het gezegend had. Hij hield het omhoog voor de jonge prins en zei plechtig : "Keizerlijke en koninklijke prins, dit zwaard wordt u gegeven vanwege God en vanwege uw edele voorvaderen, opdat gij het Allerheiligste Geloof en uw koninkrijken ermee moogt beschermen." Karel nam het zwaard bij het heft met de punt omhoog, en schreed naar het hoogaltaar waar hij in gebed neerknielde. Zo werd de knaap naar ridderlijke geplogenheid tot zijn erfgoed toegelaten. Op een afgelegen stoel zat Margareta, die geroepen was om van nu af aan voor hem de plaats van vader en moeder in te nemen; zij keek toe met vertederde trots. (Karel Van Bets, 1990)

De Bourgondisch-Habsburgse periode

Geschiedenis

Geschiedenis